De aanleiding tot het oprichten van een stichting Vrienden van de Aaltense Synagoge was een bezoek van de voorzitter van de Nederlandse Israëlitische Gemeente van Aalten, de heer S. van Gelder, aan de voorzitter van de Vereniging Oudheidkamer Aalten (voorloper van de latere Vereniging Aaltense Musea), de heer E.M. Smilda. De heer Van Gelder maakte zijn zorgen kenbaar over het voortbestaan van de sjoel, als de gemeente uit financiële noodzaak gedwongen zou worden het pand te verkopen.
De heer Smilda voelde zich aangesproken en zocht onder zijn relaties naar mensen met affiniteit voor de Joodse gemeenschap, maar ook met kennis van zaken op het gebied van financiën, subsidiemogelijkheiden, p.r., monumentenzorg, en wet- en regelgeving. Het resultaat was dat op 25 april 1983 ten huize van de heer Smilda een oriënterende vergadering werd gehouden van enkele prominente leden van de Aaltense bevolking en twee vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap. In dit informele overleg bleek een duidelijke bereidheid te bestaan om een stichting in het leven te roepen die het onderhoud en het beheer voor haar rekening wilde nemen.
Op 4 november 1983 passeerde bij notariskantoor Obbink in Aalten de akte, waarmee de stichting Vrienden van de Aaltense synagoge officieel werd opgericht.